پاکستان که در تقلای بهبودی‌یافتن از یک بحران اقتصادی است، از کشورهای عربی خلیج فارس برای سرمایه‌گذاری دعوت کرده است. اسلام‌آباد به شرکای خود در منطقه پیشنهاد داده است که در ده‌ها پروژه در ‌ بزرگ‌مقیاس سهیم باشند. معاملات بالقوه برای هر دو طرف مناسب خواهد بود. پاکستان حمایت مالی مورد نیازش را دریافت خواهد کرد. در عین حال، کشورهای خلیج فارس می‌توانند نفوذ منطقه‌ای خود را افزایش دهند و اقتصاد خود را تنوع بخشند. 

در خردادماه/ ژوئن و در میان چالش‌های اقتصادی شدید، پاکستان شورای ویژه‌ی تسهیل سرمایه‌گذاری (SIFC) را تأسیس کرد. این شورا یک فرصت منحصر به‌فرد برای سرمایه‌گذاران خارجی فراهم می‌کند و ۲۸ پروژه با ارزش بالا به متحدان ارائه می‌دهد. یک صندوق ثروت حکومتی، سرمایه‌ی لازم برای سرمایه‌گذاری مشترک با کشورهای خارجی را فراهم می‌کند. برای SIFC همجنین پوشش قانونی برای تسریع معاملات با بوروکراسی کم‌تر، در نظر گرفته شده است. 

گزارش شده است که اسلام‌آباد حدود ۲۳ کشور را برای اجرای این پروژه‌ها مشخص کرده است. اما اولویت‌های پاکستان، کشورهای بحرین، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده‌ی عربی هستند. 

کشورهای عربی خلیج فارس در سال‌های اخیر در آفریقا سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند. اکنون به نظر می‌رسد که این سرمایه‌ها به سمت پاکستان سوق پیدا کرده ‌است. 

احسان اقبال، وزیر برنامه‌ریزی که دوره‌اش رو به اتمام است، در مرداد/ اوت به موقعیت استراتژیک پاکستان "در محل اتصال محرک‌های رشد" در آسیا و خلیج فارس اشاره کرد. این وزیر گفت که این "فرصتی بسیار بزرگ برای سرمایه‌گذاران است که به اینجا بیایند." اسلام‌آباد امیدوار است که این برنامه پایتخت‌های خلیج فارس را مجذوب خود کند. 

  

موج سرمایه‌گذاری 

۲۸ پروژه‌ی بالقوه‌ی ارائه‌شده به کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس، طیف وسیعی از بخش‌ها را پوشش می‌دهد؛ از جمله عملیات مس و طلا در معدن رکو دک در استان بلوچستان. همچنین هدف این طرح اتصال ذخایر زغال‌سنگ تار در استان سند به شبکه‌ی ریلی ملی است. 

 به نظر می‌رسد کشورهای عربی خلیج فارس از سرمایه‌گذاری در پاکستان بسیار استقبال می‌کنند. به عنوان بخشی از SIFC، ریاض قصد دارد یک پروژه‌ی پالایشگاهی ۱۰ میلیارد دلاری را با همکاری چهار شرکت دولتی نفت و گاز پاکستان راه‌اندازی کند. ابوظبی برای کنترل بخش‌های زیادی از بندر کراچی قراردادهای بزرگی منعقد کرده است. 

مقامات اسلام‌آباد همچنین گزارش داده‌اند که عربستان و امارات به ترتیب ۲۴ میلیارد و ۲۲ میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های فناوری اطلاعات، کشاورزی و معدن پاکستان اختصاص داده‌اند. در همین حال، انتظار می‌رود که قطر حدود ۳ میلیارد دلار برای مدیریت چندین فرودگاه در این کشور سرمایه‌گذاری کند. 

انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری‌های خلیج فارس به عنوان بخشی از پروژه‌های مرتبط با SIFC حدود ۴۴ میلیارد دلار باشد. این هزینه از حدود ۳۰ میلیارد دلاری که پکن تاکنون برای کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) هزینه کرده است، بیشتر خواهد بود. همچنین سرمایه‌گذاری‌های قبلی کشورهای عربی خلیج فارس در این کشور در مقایسه با این رقم ناچیز جلوه می‌کند. 

این پروژه‌ها در این زمان که پاکستان تلاش می‌کند از یک بحران اقتصادی بهبود یابد، برای این کشور حیاتی هستند. جان اچکزی، وزیر اطلاعات و روابط عمومی دولت منطقه‌ای بلوچستان، به امواج.میدیا گفت: "سرمایه‌گذاری‌های خلیج این پتانسیل را دارد که با تأمین ارز خارجی مورد نیاز، اقتصاد پاکستان را به میزان قابل توجهی ارتقا دهد." 

اچکزی همچنین خاطرنشان کرد که این سرمایه‌ها می‌تواند منجر به  اشتغال‌زایی شود و به توسعه‌ی زیرساخت‌های پاکستان کمک کند. او گفت که این پروژه‌ها "می‌توانند نقش مهمی در تقویت روابط پاکستان با کشورهای خلیج داشته باشند." 

همچنین این فرصت‌های ارائه‌شده احتمالاً تأثیر گسترده‌تری نسبت به طرح‌های قبلی خلیج فارس در این کشور جنوب آسیا خواهد داشت. زیشان ‌شاه، تحلیلگر مسائل مالی پاکستانی مستقر در واشنگتن، به امواج.میدیا گفت: "تاریخ گذشته‌ی سرمایه‌گذاری کشورهای عربی خلیج و مزایای آن درهم آمیخته است." او توضیح داد که این‌ها "فقط در بخش‌های انتخابی، مانند شرکت‌های تلفن همراه بوده‌اند؛ بخش‌هایی که اشتغال انبوه ایجاد نمی‌کنند." بنابراین پروژه‌های جدید اعلام‌شده حاکی از تغییرات مثبتی هستند. 

 

دیدگاه اعراب خلیج فارس

زمان ارائه‌ی پیشنهاد پاکستان برای سرمایه‌‌گذاری، برای پایتخت‌های کشورهای عربی خلیج فارس مناسب است. نوید احمد، روزنامه‌نگار پژوهشی که در حوزه‌ی ژئوپلیتیک و امنیت غرب آسیا تخصص دارد، در صحبت با امواج.میدیا اظهار داشت: "سرمایه‌گذاری در پاکستان و سایر کشورهایی که از موقعیتی استراتژیک برخورداند، با دیدگاه‌ [کشورهای حاشیه‌ی خلیج‌ فارس] برای آینده مطابقت دارد." این فرصت‌ها در میانه‌ی تلاش‌ها برای تنوع‌بخشی به اقتصادهای کشورهای خلیج ‌فارس، و با وجود احتمال کاهش صادرات نفت در آینده، ایجاد شده‌اند.

سرمایه‌گذاری در پاکستان همچنین ممکن است به کشورهای عربی خلیج فارس کمک کند تا به مناطق جدید، از جمله آسیای مرکزی محصور در خشکی، نیز دسترسی پیدا کنند. احمد خاطرنشان کرد: "ریاض و ابوظبی در تلاش برای تجارت و دسترسی به مواد معدنی، در پی ارتباط جغرافیایی گسترده‌تری هستند." وی همچنین بر اهمیت بالقوه‌ی طرح خط آهن ترانس افغان تأکید کرد. این طرح ازبکستان را به شبکه‌ی ریلی پاکستان متصل می‌کند. موج این ارتباطات و پروژه‌ها می‌تواند روابط تجاری بین کشورهای عرب خلیج فارس و آسیای مرکزی را بیشتر کند.

کشورهای عربی خلیج فارس نیز به عنوان سرمایه‌گذارانی بزرگ، می‌توانند در پاکستان قدرت نرم به دست آورند. شایان توجه است که ریاض در تیرماه/ ژوئیه، به اسلام‌آباد ۲ میلیارد دلار کمک مالی ارائه کرد و اسحاق دار، وزیر دارایی پاکستان، آن را "حرکتی فوق‌العاده" خواند.

معاملات متنوعی که روی میز است، ممکن است جایگاه پکن را به عنوان شریک اصلی اسلام‌آباد به چالش بکشد. با توجه به مقیاس پروژه‌ها، ممکن است دست کم برای مدتی جایگاه کشورهای خلیج فارس در پاکستان حتی از چین بزرگ‌تر شود. با این حال، بعید است که کشورهای عربی خلیج فارس نفوذ چین را به طور کامل بر هم بزنند. پروژه‌ی برنامه‌ریزی‌شده‌ی CPEC نهایتاً ۶۲ میلیارد دلار ارزش دارد. شاه، تحلیلگر مالی، همچنین توضیح داد که "سرمایه‎گذاری گسترده‌ی چین در بخش‌های مختلف، منجر به اشتغال‌زایی شده است."

وی همچنین خاطرنشان کرد: "در حالی که سرمایه‌گذاری کشورهای عربی خلیج‌فارس از نظر مالی می‌تواند با سرمایه‌گذاری چین رقابت کند، تأثیر آن بر پاکستانی‌های متوسط بسیار کم‌تر از آنچه سرمایه‌گذاری چین تاکنون به ثمر رسانده، خواهد بود."

در بلندمدت، میزان نفوذ چین یا خلیج فارس احتمالاً به نحوه‌ی اجرای ابتکارات مربوطه بستگی دارد، که شامل سرعت و اجرای پروژه‌هایی است که از سوی پایتخت‌های عربی و پکن تأمین مالی می‌شوند.

شایان توجه است که ردپای روزافزون کشورهای عربی خلیج فارس ممکن است بر سیاست خارجی پاکستان نیز تأثیر بگذارد. در این راستا، اسلام‌آباد در دی/ ژانویه از ابوظبی درخواست کرد که از اهرم فشار خود برای تسهیل مذاکرات با دهلی نو، رقیب اصلی خود، از جمله در مورد وضعیت منطقه‌ی مورد مناقشه‌ی کشمیر، استفاده کند.

 

موانع احتمالی

نگرانی‌هایی وجود دارد مبنی بر این‌که ملاحظات امنیتی در پاکستان ممکن است مانع از سرمایه‌گذاری پیش‌بینی‌شده‌ی اعراب شود. چندین گروه مستقر در بلوچستان خواستار خودمختاری بیشتر از اسلام‌آباد هستند و در سال‌های اخیر به طرح‌هایی که پکن در منطقه تأمین مالی کرده است، حمله کرده‌اند. در تاریخ ۲۲ مرداد/ ۱۳ اوت، ستیزه‌جویان بلوچ به یک کاروان از مهندسان چینی که در یک پروژه‌ی توسعه‌ای در نزدیکی شهر گوادر کار می‌کردند، حمله کردند. هرچند این حادثه تلفات جانی نداشت، اما چنین اتفاقاتی می‌تواند علاقه به سرمایه‌گذاری را کاهش دهد.

با این حال، اچکزی، وزیر این منطقه، تأثیر کلی چنین حملاتی را کم‌اهمیت جلوه داد. وی به امواج.میدیا گفت که " در حال حاضر سرمایه‌گذاری‌های خارجی مانند معدن رکو دک و سرمایه‌گذاری‌های چین، به منطقه سرازیر شده است." وی همچنین نتیجه‌گیری کرد که "وضعیت امنیتی مانع بزرگی بر سر راه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی نیست."

ابتکارات و مقامات مرتبط با خلیج فارس نیز بعید است که با همان تهدیدهایی مواجه شوند که افرادی که در پروژه‌های چینی فعالیت می‌کنند مواجهند. همان‌طور که امواج.میدیا گزارش داده است، اقدامات CPEC مورد حمایت چین، به ویژه مورد توجه شبه نظامیان بلوچ قرار گرفته است.

اچکزی همچنین اظهار داشت: "خطرات مرتبط با سرمایه‌گذاری‌های خلیج در پاکستان تا حد زیادی کاهش یافته است." وی به این سازوکارهای جدید به عنوان بخشی از SIFC اشاره کرد؛ از جمله دخالت مستقیم ارتش پاکستان. اچکزی استدلال کرد که این سازوکارها "فرایندهای بوروکراتیک را ساده کرده و به طور قابل توجهی محیط کسب و کار را بهبود بخشیده‌اند."

 

ایجاد تعادل بین ایران و خلیج فارس

پاکستان به منظور ایجاد توازن در روابط، و حفظ روابط مستحکم با تمامی قدرت‌ها در غرب آسیا، با ایران نیز ارتباط برقرار کرده است. در نتیجه‌ی توافقات اخیر، بازارچه‌ای در گذرگاه مرزی پیشین-مند تأسیس شده است. بنا بر این قرارداد همچنین برق بیشتری از ایران به پاکستان صادر خواهد شد. در مردادماه/ اوت، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه‌ی ایران، به اسلام‌آباد سفر کرد و یک قرارداد تجاری پنج ساله‌ی دوجانبه را امضا کرد که هدف آن افزایش میزان تجارت به ۵ میلیارد دلار در سال است.

اما کشورهای عربی خلیج فارس همچنان در کانون سرمایه‌گذاران فعلی پاکستان هستند. همان‌طور که احمد، روزنامه‌نگار، استدلال کرد، اگر پاکستان بتواند "جلوی مسائل مربوط به نظم و قانون را بگیرد" و "گلوگاه‌های بوروکراتیک را از بین ببرد"، سرمایه‌گذاری‌ها از منطقه می‌تواند "به طور تصاعدی" افزایش یابد. هم اسلام‌آباد و هم پایتخت‌های عربی خلیج فارس که پاکستان خواهان حمایت آن‌هاست، امیدوارند که چنین شود.