برخلاف بسیاری از صندوق‌های ثروت ملی، صندوق توسعه‌ی ملی ایران فایده‌ی چندانی برای اقتصاد کشور به همراه نداشته است. تحریم‌های خارجی و سیاست نادرستی که صندوق توسعه ملی را به جای ابزاری برای سرمایه‌گذاری راهبردی، به قلکی برای دولت‌های متوالی که با کمبود نقدینگی مواجه‌اند، تبدیل کرده است، منجر به این وضعیت شده‌اند.

شروعی بلندپروازانه و دورنما

پیشینه‌‌ی صندوق توسعه‌ی ملی به سال ۱۳۷۹ بازمی‌گردد؛ زمانی که دولت اصلاح‌طلب وقت، برای رسیدگی به عدم تعادل بودجه که در اثر نوسانات قیمت نفت ایجاد شده بود، حساب ذخیره‌ی ارزی را تأسیس کرد. رئیس‌جمهور وقت، محمد خاتمی هدفی بلندپروازانه را در سر می‌پروراند؛ این‌که درآمدهای حاصل از صادرات نفت، صرف هزینه‌های جاری نشوند. در عوض، او استدلال می‌کرد که "سرمایه‌های زیرزمینی" باید برای سرمایه‌گذاری و ایجاد شغل استفاده شوند و در نتیجه باید بخشی از ثروت نفتی را به این منظور کنار گذاشت.

در بیانیه‌ای که در زمان شروع به کار حساب ذخیره‌ی ارزی منتشر شد، آمده است که هدف از تأسیس آن "تثبیت بودجه‌ی سالانه و ذخیره‌ی بخشی از درآمدهای نفتی برای نسل‌های آینده از طریق سرمایه‌گذاری مولد" است. با این حال، بلندپروازی‌های اولیه کاملاً نادیده گرفته شدند؛ به ویژه پس انتخاب محمود احمدی‌نژاد محافظه‌کار، به سمت ریاست‌جمهوری (۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲). او معتقد بود که ثروت نفتی کشور به "سفره‌ی مردم" تعلق دارد...