۹ شهریور ۱۴۰۱ / ۳۱ اوت ۲۰۲۲

درخواست صدر برای کاهش تنش‌ها؛ انتقاد اعضای جنبش صدر از ایران

عراق/سیاست

شرح خبر: مقتدی صدر، روحانی شیعه و سیاستمدار عراقی، در اقدامی ظاهراً در راستای تنش‌زدایی -و در پی یک شب درگیری‌های خونین در بغداد- به هوادارانش دستور داد که خیابان‌ها را ترک کنند. به موازات، یکی از اعضای سرشناس جنبش صدر، خطاب به رقیب صدر، هیئت هماهنگی شیعیان مورد حمایت ایران هشدار داد که دست از تشکیل دولت جدید بکشند و از تهران خواست که "شترهایش در عراق" را مهار کند. این تحولات یک روز پس از آن‌که صدر خبر از "بازنشستگی نهایی" خود از سیاست داد که ناآرامی‌هایی را در پایتخت و استان‌های جنوبی برانگیخت، صورت گرفت.

موضع صدری‌ها: در یک نشست خبری تلویزیونی که روز  ۸ شهریور/ ۳۰ اوت برگزار شد، صدر ضرب‌الاجلی "۶۰ دقیقه‌ای" برای پیروان خود تعیین کرد که "از [خیابان‌ها] و حتی از تظاهرات‌های نزدیک به پارلمان خارج شوند." و هشدار داد که در غیر این صورت، از ریاست جریان صدر کناره‌گیری خواهد کرد.

  • اندکی پس از این نشست خبری، خبرگزاری ملی عراق اعلام کرد که تحصن صدری‌ها در خارج از مجلس پایان یافته است. خواست این معترضان انحلال پارلمان، برگزاری انتخابات جدید و اصلاحات در قانون اساسی بود. این تحصن از تاریخ ۸ مرداد/ ۳۰ ژوئیه در جریان بود.

  • صدر همچنین از مردم عراق بابت خشونت‌هایی که روز ۷ شهریور/ ۲۹ اوت درگرفت و بنابر گزارش‌ها دست کم جان ۳۰ نفر را گرفت و موجب اعلام حکومت نظامی در سراسر کشور شد، عذرخواهی کرد.

  • صدر افزون بر این، بار دیگر بر بازنشستگی‌اش از سیاست تأکید کرد و گفت که این تصمیم همان‌طور که "مرجع" امر کرده است، مطابق با قوانین اسلامی است. اشاره‌ی وی به آیت‌الله العظمی کاظم الحائری، رهبر معنوی جنبش صدر بود که اخیراً از سمت خود کنار کشیده است.

حائری در اقدامی غیرمنتظره، روز ۷ شهریور/ ۲۹ اوت اعلام کرد که دیگر توان انجام وظایف خود به عنوان یک مرجع مذهبی را ندارد و از پیروان خود خواست که در عوض از رهبر ایران "اطاعت" کنند. حائری همچنین به طور غیرمستقیم از صدر انتقاد کرد و گفت که او "به دنبال رهبری" است، هرچند از "الزامات اساسی برای رهبری مذهبی" برخوردار نیست.

  • صدر این تصمیم ناگهانی حائری را مورد پرسش قرار داد و به طور ضمنی گفت که این تصمیم نتیجه‌ی فشار احتمالی مقامات ایران است. یکی از اعضای سرشناس جنبش صدر، روز ۸ شهریور/ ۳۰ اوت همین نظر را تکرار کرد و گفت که احتمالا حائری "مجبور به نوشتن این بیانیه" شده است؛ به خصوص با توجه به انتقاد حائری از صدر.

به موازات اظهارات آشتی‌جویانه‌ی صدر، روز ۹ شهریور/ ۳۱ اوت، یکی از اعضای ارشد جنبش صدر هیئت هماهنگی شیعیان را مورد حمله قرار داد و آن را "وقیح" خواند، چراکه در شرایطی که "خون معترضان صلح‌جو که بی سر و صدا اعدام شده‌اند، هنوز خشک نشده است"،   "پارلمان را برای برگزاری مجدد نشست برای تشکیل دولت وقیح خود" تحت فشار گذاشته است.

  • صالح محمد العراقی -که از سوی ناظران به طور گسترده به عنوان مجری دیدگاه‌های صدر شناخته می‌شود- صراحتاً تهران و متحدان عراقی‌اش را هدف گرفت و گفت: "من از ایران همسایه دعوت می‌کنم که شترهایش را در عراق مهار کند، وگرنه پشیمانی زیادی به بار خواهد آمد.”

واکنش‌ها در عراق: تلاش آشکار صدر برای تنش‌زدایی، مورد تمجید مقامات ارشد عراقی قرار گرفته است.

  • رئیس‌جمهور برهم صالح، از هیئت هماهنگی خواست که "برای رسیدن به یک راهکار سیاسی قاطع، از طریق مشارکت در گفتگوی ملی که درباره‌ی انتخابات جدید و تشکیل دولت بحث می‌کند" و موضوعات دیگر، با صدر تعامل داشته باشد.

  • مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق، "خواست صدر برای توقف خشونت‌ها" را ستود و بر لزوم "حفاظت از عراق و توقف تشدید تنش‌های سیاسی" تأکید کرد.

این در حالی است که اعضای هیئت هماهنگی واکنش‌های ضد و نقیضی از خود بروز داده‌اند.

  • هادی العامری، رئیس ائتلاف فتح، "ابتکار صدر برای پایان‌دادن به خشونت‌های مسلحانه" را ستود و از همه‌ی طرف‌ها خواست که "برای پایان‌دادن به خونریزی‌ها از همین رویه پیروی کنند." چندین تن از دیگر شخصیت‌های هیئت هماهنگی، از جمله حیدر العبادی، نخست‌وزیر سابق (۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷/ ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸) و رهبر بلوک نصر نیز همین موضع را تکرار کردند.

  • نوری المالکی، رئیس بلوک دولت قانون و نخست‌وزیر سابق (۱۳۸۵ تا ۱۳۹۳/ ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴)، صدر را مورد انتقاد قرار داد و گفت: "کسی که جرقه‌ی جنگ را می‌زند، نمی‌تواند به آن پایان دهد." مالکی، دشمن دیرینه‌ی صدر، "حمله"ی روز ۷ شهریور/ ۲۹ اوت به نهادهای دولتی را "جنایتی بزرگ" خواند و افزود که باید "[مسئولان آن] را تحت تعقیب قرار داد و اقدامات نادرست و غیرقانونی را محکوم کرد."

  • قیس الخزعلی رهبر عصائب اهل الحق، روز ۸ شهریور/ ۳۰ اوت، کاظمی را مورد حمله قرار داد و گفت که "فرمانده کل نیروهای مسلح به وظیفه‌ی خود برای حفظ امنیت و ثبات عمل نکرده است." این رهبر ارشد از هیئت هماهنگی همچنین مدعی شد که "نیروهای امنیتی از آن رو به محل هدایت شده بودند که هرج و مرج به راه بیندازند و برای دولت فعلی به منظور ماندن بر سر کار، بهانه ایجاد کنند." خزعلی همچنین تأکید کرد که "جلسات پارلمان باید دوباره برگزار شوند و دولتی [جدید] در چارچوب قانون اساسی تشکیل شود."

دبیرکل کتائب سیدالشهداء در اشاره‌ای به مداخله‌ی احتمالی مرجع عالی شیعیان در عراق، از آیت‌الله العظمی علی سیستانی به خاطر "نقش محوری ایشان در جلوگیری از نزاع" قدردانی کرد

  • درخور توجه است که رسانه‌های محلی در ۷ شهریور/ ۲۹ اوت گزارش دادند که دفتر سیستانی در نجف از تماس‌های گسترده‌ی بازیگران سیاسی که خواستار "مداخله‌ی این روحانی برای پایان‌دادن به تنش در خیابان‌ها" بودند، دوری جسته است. گفته می‌شود که عدم پاسخگویی سیستانی حاکی از آن است که وی "برای مداخله در آنچه در حال رخ دادن بوده، قصدی نداشته است." 

  • همان‌طور که امواج.میدیا به طور اختصاصی گزارش کرده است، حسن نصرالله، رئیس حزب‌الله، در ۸ شهریور/ ۳۰ اوت، مستقیماً با صدر تعامل داشت و به جلوگیری از یک رویارویی همه‌جانبه بین شیعیان در عراق کمک کرد.

واکنشهای منطقهای: کشورهای منطقه از جمله بحرین، مصر، کویت، اردن، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده‌ی عربی ضمن محکوم‌کردن خشونت‌ها، بر اهمیت حفظ امنیت و ثبات عراق تأکید کرده‌اند. شایان ذکر است که تعدادی از کشورهای عربی به دلیل ناآرامی‌هایی که در تاریخ ۷ شهریور/ ۲۹ اوت در عراق رخ داد، نسبت به سفر به این کشور هشدار دادند. 

  • ایران در ۸ شهریور/ ۳۰ اوت محدودیت سفر و تعطیلی دو گذرگاه مرزی با عراق را که روز گذشته اعلام کرده بود، لغو کرد. در همین حال، احمد وحیدی، وزیر کشور ایران، "فروکش‌کردن ناآرامی سیاسی در عراق" را ستود و این امر را نشان‌دهنده‌ی "تدبیر مسئولین عراقی" خواند. 

چشم‌انداز: تنش‌زدایی ظاهری صدر پس از قدرت‌نمایی خیابانی جنبش خود، نشان می‌دهد که او آماده‌ی تعامل با هیئت هماهنگی است. با این حال، به نظر می‌رسد که برخی از رقبای اصلی شیعه‌ی او، بدون توجه به خواسته‌های صدر برای انحلال قوه‌ی مقننه و برگزاری انتخابات جدید، برای تشکیل مجدد پارلمان و تشکیل دولت جدید فشار می‌آورند. 

  • اکثر ناظران سه سناریوی اصلی ممکن را پیش‌بینی می‌کنند: پذیرش تشکیل دولت ائتلافی از سوی صدر همراه با رقبای خود؛ بازگشت صدر به خواسته‌ی قبلی خود برای تشکیل دولت "اکثریت ملی" در کنار حزب دموکرات کردستان و بلوک‌های سنی؛ و اجازه‌ی صدر به هیئت هماهنگی برای تشکیل دولت ائتلافی مورد نظرشان، هر چند بدون مشارکت صدر.

  • با توجه به این‌که صدر "بازنشستگی نهایی" خود از سیاست را اعلام کرده است، این سؤال کلیدی نیز مطرح است که رهبری سیاسی جنبش صدر در غیاب او یا تا زمان بازگشت وی با چه کسی خواهد بود. 
تحریریه امواج.میدیا
تحریریه امواج.میدیا
تحریریه امواج.میدیا
عربيعربی
عربيعربی
Englishانگلیسی
Englishانگلیسی