توقف کمک‌های مالی آمریکا به سودان، فرصتی برای شورای همکاری خلیج فارس

شرح خبر: پس از آن که شورای حاکمیت سودان به دست ارتش منحل شد، بیشتر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس خواستار خویشتن‌داری در سودان شدند. این شورا پس از برکناری عمر البشیر، رئيس‌جمهور پیشین سودان در سال  ۱۳۹۸/ ۲۰۱۹ بر سودان حکومت می‌کرد. ژنرال عبدالفتاح البرهان، رئیس شورا اعلام کرد که تا انتخابات تیر ۱۴۰۲/ ژوئیه‌ ۲۰۲۳  ارتش بر گذار سیاسی سودان نظارت خواهد کرد.

پوشش خبری: بحرین، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده‌ی عربی با انتشار بیانیه‌ای رسمی، نسبت به تحولات سیاسی در سودان ابراز نگرانی کردند.

• وزارت امور خارجه‌ی بحرین برای "غلبه بر این بحران" سودان را دعوت به "گفتگو و تفاهم" کرد.
  
  
• کویت با انتشار بیانیه‌ای از شهروندان خود در سودان خواست تا  "از دستورات مقامات مربوطه پیروی کنند" و با سفارت کویت در خارطوم در تماس باشند.
  
  
• خبرگزاری قطر اعلام کرد که وزارت خارجه‌ی این کشور تحولات سودان را به دقت دنبال می‌کند. در این بیانیه همچنین از همه‌ی طرف‌ها خواسته شد تا "از تشدید تنش‌ها اجتناب کرده و در جهت ثبات، عدالت و صلح تلاش کنند."
  
  
• عربستان سعودی ضمن تأکید بر "حمایت پادشاهی از امنیت، ثبات، رشد و شکوفایی مردم سودان" خواستار "آرامش و خویشتن‌داری" شد.
  
  
• خبرگزاری رسمی امارات نیز از وزارت خارجه‌ی این کشور بیانیه‌ای منتشر کرد که در آن از "ثبات… که آرزوی مردم سودان است" نوشت. این بیانیه به "حفظ دستاوردهای سیاسی و اقتصادی به دست آمده" تأکید کرد و گفت آرزوی امارات "حفظ حاکمیت و وحدت سودان" است.

هم‌زمان، شبکه‌ی الجزیره در قطر مقاله‌ای منتشر کرد که در آن به نقل از ائتلاف نیروهای سودانی برای آزادی و تغییر، خواستار نافرمانی مدنی فوری علیه ارتش شد. این ائتلاف نماینده‌ی غیرنظامیان عضو شورای حاکمیت است که به تازگی منحل شده است.

• از محمدحسن التعایشی، نماینده‌ی سابق شورا نقل شده است که اقدامات ارتش را "کودتا علیه دولت" توصیف کرده است.
  
  
• الجزیره همچنین گفت تعداد زیادی از فعالانی که علیه ارتش تظاهرات کرده‌اند دچار صدمات جدی شده‌اند.

روزنامه‌ی البیان، مستقر در دبی، اعلام کرد شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی، نخست‌وزیر و نایب رئیس امارات، دستور ارسال "کمک‌های هوایی" بشردوستانه به سودان را صادر کرده است.

زمینه/تحلیل: تصمیم برهان مبنی بر انحلال شورای حاکمیت سودان، اعلام وضعیت اضطراری و به دست گرفتن کنترل دولت، همه از اختلافات اخیر بین جناح‌های نظامی و غیرنظامی در بدنه‌ی حاکمیت ناشی شده است.

• برهان در توجیه کودتا به "شکاف‌های سیاسی اخیری که سودان را تهدید می‌کرد" اشاره کرد.
  
  
• برهان همچنین دستور بازداشت وزرا و اعضای شورا از جمله عبدالله حمدوک، نخست‌وزیر را صادر کرد. وزرای طرفدار جنبش‌های مسلح که توافقنامه‌ی جوبا ۲۰۲۰ را امضا کرده بودند، در میان بازداشت‌شدگان نیستند. طبق گزارش‌ها حمدوک هم‌اکنون در بازداشت خانگی به سر می‌برد.
  
  
• سلطه‌ی نظامی در سودان پس از کودتای حامیان بشیر، رئیس‌جمهور پیشین، در شهریور/ سپتامبر سال گذشته اتفاق افتاد.

در این میان ایالات متحده از تعلیق ۷۰۰میلیون دلاری کمک‌های اضطراری به سودان خبر داده است.

• تعلیق حمایت آمریکا فرصتی برای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است تا از کمک‌ به این کشور به عنوان ابزار برقراری رابطه‌ی دوستانه‌ با رهبری نظامی سودان استفاده کنند.

اکثر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نسبت به اقدامات برهان ابراز نگرانی کرده‌اند. هم‌‌زمان بسیاری از این کشورها نیز سابقه‌ی حمایت مالی و سیاسی از دولت سودان به هدف تأثیرگذاری بر سیاست این کشور را دارند.

• برهان و معاونش، ژنرال محمد حمدان داگالو روابط نزدیکی با مصر، عربستان سعودی و امارات متحده دارند.
  
  
• ریاض و ابوظبی در ازای مشارکت نظامیان سودانی در جنگ یمن به رهبری عربستان سعودی، مبالغ زیادی به دولت بشیر، رئیس‌جمهور برکنار شده‌ی این کشور پرداخت کردند.
  
  
•  از آن‌جا که رئيس‌جمهور وقت سودان طی بحران دیپلماتیک قطر(۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹/ ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱) در زمان قطع ارتباط چهارگانه‌ی عرب (بحرین، مصر، عربستان سعودی و امارات متحده) با این کشور، اعلام بی‌طرفی کرد، ریاض و ابوظبی از ژنرال‌هایی که به خلع بشیر کمک کردند، حمایت مالی کردند.
  
  
• بر اساس گزارش‌ها که امارات متحده‌ی عربی دیدار محرمانه‌ای بین برهان و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر وقت اسرائیل ترتیب داد. همچنین گفته می‌شود ابوظبی ترتیبی داد که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه‌ی وقت آمریکا مستقیماً با ژنرال سودانی دیدار کنند.
  
  
• دیدارهایی از این دست به برهان و ارتش کشور کمک کرد تا کنترل بیشتری بر سیاست خارجی پیدا کنند. این امر منجر به دست کشیدن سودان از حمایت از تروریسم، و همچنین عادی‌سازی روابط با اسرائیل شد. این اقدامات باعث شد ایالات متحده به سودان کمک‌های مالی ضروری ارائه کند.

چشم‌انداز: برهان احتمالاً برای مقابله با اعتراضات رو به گسترش در سراسر سودان، یک حکومت نظامی برقرار خواهد کرد.

• با توجه به وضعیت فعلی سودان، مشخص نیست دعوت‌های بین‌المللی مبنی بر بازگرداندن نمایندگان غیر نظامی به دولت سودان تا چه حد تأثیرگذار باشد.

کشورهای عرب خلیج‌فارس احتمالاً از پیشینه‌ی کمک‌های مالی خود به سودان، به عنوان ابزاری در جهت تأثیرگذاری بر سیاست حاکمیت در این کشور استفاده خواهند کرد.

• کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که نگرانی‌های خود در مورد اقدامات ارتش سودان را ابراز می‌کنند، احتمالاً به حمایت‌های علنی خود از بازگشت به دولت انتقالی ادامه خواهند داد. اما چنین درخواست‌هایی ممکن است بی‌نتیجه بماند. چرا که واقعیت سیاسی به نفع برهان است.
  
  
• هرگونه تعلیق طولانی‌مدت کمک‌های آمریکا به سودان این فرصت را به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس می‌دهد تا با حمایت‌های مالی بیشتر نفوذ سیاسی بیشتری در این کشور داشته باشند.