شرح خبر: موفقیتی که از قرار معلوم ائتلاف صدر در انتخابات پارلمانی عراق به دست آورده، واکنشهایی را در ایران برانگیخته است. در حالی که اصلاحطلبان از احتمال نزدیکتر شدن روابط بغداد با عربستان سعودی ابراز نگرانی میکنند، محافظهکاران بر اهداف خاص مشترک مقتدی صدر، رهبر این ائتلاف، با تهران، از جمله مخالفت با حضور آمریکا در این کشور تأکید میکنند.
پوشش خبری: در تاریخ ۲۲ مهر، روزنامهی تندروی کیهان، که مدیر مسئول آن منصوب رهبر ایران، آیتالله علی خامنهای است، نوشت که "پیشبینی تحولات آتی عراق کمی دشوار است اما پیشبینی وضعیت این کشور در صورت ادامهی حضور اشغالگران آمریکایی، کار سختی نیست: ادامهی وضع موجود."
این روزنامه افزود: "اینکه چه جریانی در عراق روی کار بیاید به هیچکس جز خود عراقیها مربوط نیست، اما باید متوجه بود که گاهی یک انتخاب غلط میتواند، تبعات جبرانناپذیری داشته باشد. حذف عامل وضع نامطلوب، مهمترین راه برای بهبود آن وضع است."
در همان روز، روزنامهی اصلاحطلب اعتماد مطلبی را با تیتر "شکست دموکراسی از مردم سرخورده" منتشر کرد. این مقاله استدلال میکند که انتخابات پارلمانی عراق شواهدی از یک جامعهی "ناامید" است که در آن حتی در آزادترین و عادلانهترین انتخابات، مردم تمایلی به مشارکت ندارند.
در ادامهی این مقاله آمده است: "چنين وضعيتي خطرناك است كه اگر درك نشود و براي حل آن به طور جدي كاري انجام نشود، ميتواند پيامدهاي ناخوشايندي در پي داشته باشد."
در ۲۱ مهر، مرتضی موسوی خلخالی، کارشناس مسائل عراق به خبرگزاری ایلنا گفت که صدر به احتمال زیاد روابط عراق با عربستان و سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، یعنی بحرین، کویت، عمان، قطر و امارات متحدهی عربی را پیش خواهد برد.
خلخالی توضیح داد: "مقتدی صدر روابط چندان دوستانهای با ما ندارد... وی بیشتر حالتهای ناسیونالیستی و قومی دارد و بیشتر با کشورهای عربی نزدیک است ... و کمکهای مالی عربستان به جریان صدر هم وجود دارد. البته وی جایگاهی در حوزهی علمیهی نجف اشرف نداشته و رابطه خوبی هم با مراجع ندارد و این موضوع نشان میدهد روابط ایران با عراق در آینده پیشرفتی نخواهد داشت."
با این حال، پایگاه خبری مشرق، که نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، استدلال کرد که پیروزی ائتلاف صدر نشانهی ضعف ایالات متحده است، زیرا صدر یکی از برجستهترین مخالفان حضور نظامی آمریکا در عراق است.
پیشبینی مشرق این است که "رویکردهای ضدآمریکایی و ضد صهیونیستی مقتدی صدر دلیلی دیگر بر این مدعاست و نشان میدهد که دولت آینده به دنبال مدیریت روابط عمومی عراق بر اساس اولویت همسایگان منطقهای خود خواهد بود."
زمینه/تحلیل: نتایج اولیهی انتخابات عراق در ۱۸ مهر نشان حاکی از آن است که نیروهای صدری در پارلمان جدید این کشور بیش از ۷۰ کرسی خواهند داشت و بزرگترین بلوک واحد را تشکیل میدهند و به همین دلیل نقش مهمی در تشکیل دولت بعدی ایقا خواهند کرد.
از طرفی، نتایج اولیه نشاندهندهی یک شکست بزرگ برای ائتلاف فتح، وابسته به ایران و به رهبری هادی العامری، است که تا کنون تنها ۱۷ کرسی برایش دیده میشود. این آمار ناامیدکننده نسبت به ۴۸ کرسی فتح در انتخابات قبلی ۱۳۹۷/ ۲۰۱۸ به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. عامری در واکنش به این موضوع، در ۲۰ مهر اظهار داشت که ائتلاف وی " به هیچ قیمتی این نتایج ساختگی را نمیپذیرد." تعداد دیگری از سیاستمداران بزرگ عراق نیز نتایج انتخابات را رد کردهاند.
نتایج اولیه همچنین نشان میدهد که بلوک دولت قانون نوری المالکی، نخستوزیر اسبق -که به ایران نیز نزدیک است- با ۳۵ کرسی در ردهی سوم قرار میگیرد.
بر اساس آمار رسمی، تنها ۴۱ درصد از واجدین شرایط رأیدادن در انتخابات شرکت کردند که پایینترین میزان مشارکت سیاسی در عراق پس از ۱۳۸۲/ ۲۰۰۳ توصیف شده است.
پس از سرنگونی صدام حسین، دیکتاتور سابق عراق در سال ۱۳۸۲/ ۲۰۰۳، ایران از راههای مختلف، از جمله از طریق گروههای مسلح مرتبط با نیروی قدس، شاخهی برونمرزی سپاه پاسداران، موفق به نفوذ در عراق شد. برخی از ناظران اکنون بر این باورند که نتیجهی انتخابات عراق یک شکست جدی برای متحدان ایران در فتح است، که روابط نزدیکی با واحدهای بسیج مردمی عراق (حشدالشعبی) دارد. چراکه فتح تأثیر زیادی در تشکیل دولت بعدی عراق نخواهد داشت.
ایران ممکن است در صدد آن باشد این تهدید را به فرصت تبدیل کند. نفیسه کوهنورد، خبرنگار بیبیسی در ۲۱ مهر به نقل از منابع ناشناس نوشت که یک هیئت عالیرتبه از نیروهای قدس در بغداد است تا به گروه فتح و دولت قانون برای "ایجاد اتحاد با دیگر گروههای کوچکتر" کمک کند تا بزرگترین ائتلاف پارلمانی را تشکیل دهند. در ۱۹ مهر یعنی دو روز پیش از آن، ایرج مسجدی، سفیر ایران در بغداد، حضور اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس، در عراق را تکذیب کرد.
چشمانداز: نگاهی دقیق به رسانههای وابسته به سپاه نشان میدهد که علیرغم اختلافات بسیار آنها با صدر، ممکن است تهران به دنبال تأکید بر منافع مشترکش با این روحانی و سیاستمدار عراقی باشد؛ در درجهی اول نیز خروج کامل ارتش آمریکا از عراق.
با این حال، با در نظر داشتن اینکه عراق در سالهای اخیر رکن اصلی نفوذ منطقهای ایران بوده است، هرگونه تغییر احتمالی در سیاست خارجی عراق، و یا تلاش صدر برای مهار نفوذ ایران در بغداد، مایهی نگرانی تهران خواهد بود. ابراهیم رئیسی، رئیسجمهور محافظهکار، بارها تأکید کرده است که روابط ایران در منطقه اصلیترین تمرکز سیاست خارجی او خواهد بود، به این معنی که هرگونه پسروی در عراق بر دولت او تأثیر منفی خواهد گذاشت.